Pandemia COVID–19 przyśpieszyła implementację narzędzi umożliwiających dostęp online do sądu. Ciągle nie jest on jednak wystarczający. Zdalne procedowanie musi respektować prawo „publicznej rozprawy”. Nie może też pomijać wykluczonych cyfrowo – m.in. takie wnioski wynikają z opublikowanego niedawnego raportu „Wdrażanie nowych technologii w wymiarze sprawiedliwości”.
Z raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (HFPC) i kancelarii Clifford Chance wynika, że dotychczasowe problemy wymiaru sprawiedliwości, w tym opóźnienia w cyfryzacji, stały się w ostatnim okresie coraz bardziej dolegliwe i odczuwalne na różnych etapach kontaktu z sądami.
Z raportu wynika, że wielu respondentów dostrzega potencjał, jaki wiąże się z wdrażaniem rozwiązań wykorzystujących bardziej zaawansowane technologie niż dotychczas. Okazuje się, że wykluczenie cyfrowe w Polsce wciąż jest problemem, który wyklucza wprowadzenie obligatoryjnych sądów online, ale jednocześnie stawia pewne granice przed pełną informatyzacją, a przede wszystkim mogącą być jej dalszą konsekwencją, automatyzacją. Badania potwierdzają, że przy projektowaniu tego typu zmian niezbędne jest uwzględnienie perspektyw różnych grup zawodowych i społecznych oraz takich czynników, jak wykluczenia cyfrowe, zróżnicowane umiejętności cyfrowe, dostępność do pomocy profesjonalnych pełnomocników w społeczeństwie, wsparcie dla prawników i stron postępowania w trakcie tej transformacji.
Autorzy raportu podkreślają, że cyfryzacja w pierwszej kolejności powinna być przeprowadzona w trzech obszarach:
- komunikacji sądu z pełnomocnikami/stronami postępowania;
- prowadzenia akt postępowania i ich udostępniania stronom;
- prowadzenia posiedzeń zdalnych lub hybrydowych.
Autorzy raportu postulują opracowanie programu kompleksowej reformy, mającej na celu modernizację systemu sądownictwa z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Konieczne jest też ustalenie skali wykluczenia cyfrowego w kraju oraz wdrożenie rozwiązań mających na celu zapewnienie, że cyfryzacja postępowań sądowych nie dopuści do dyskryminacji osób wykluczonych cyfrowo, a także konsultacje z organizacjami reprezentującymi osoby z niepełnosprawnościami na temat ich potrzeb w zakresie dostępu do sądu. Na etapie legislacyjnym konieczne jest z kolei kompleksowe uregulowanie zasad przeprowadzania zdalnych rozpraw w poszczególnych rodzajach postępowań sądowych, z uwzględnieniem międzynarodowych standardów w zakresie prawa do sądu.
Źródło: oprac. za portalem Prawo.pl. Zdjęcie ilustracyjne: fot. Pixabay,com
