Jak możemy się zachować w sytuacji, kiedy jesteśmy świadkiem przemocy lub doświadczamy przemocy? Jakie prawa przysługują pokrzywdzonym w Unii Europejskiej? Jakie kroki podjąć, aby otrzymać pomoc oraz skorzystać z należnych obywatelom UE praw?
Przemoc paraliżuje, wpędza ofiarę w poczucie winy, wstydu i pozbawia wiary w siebie. Pokrzywdzonej osobie trudno jest dochodzić swoich praw, będąc w złym stanie psychicznym i fizycznym. Dlatego tak bardzo potrzebne są organizacje, które w trudnym okresie życia nie tylko wesprą, ale także poinformują o należnych prawach.
Czas spojrzeć prawdzie w oczy. Każdego roku w Polsce setki tysięcy osób stają się ofiarami przestępstw. Według danych policji za rok 2021 w Polsce doszło do 820 846 tysięcy przestępstw.
W tych liczbach zawarte są przestępstwa takie jak: rozbój i pobicie, uszczerbek na zdrowiu, kradzieże, rozboje, uszkodzenia mienia, zabójstwa oraz gwałty. Przestępczość może mieć wpływ na każdego z nas. Wiele zależy od tego, w jaki sposób na nią zareagujemy. Przemoc ma różne formy i często nie są to sytuacje jednoznaczne, dlatego nie wszystkie przypadki zostają zgłoszone, nawet jeśli są przestępstwem. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji przemocowych w rodzinie, rasizmu i ksenofobii. Każda sprawa jest indywidualna i za każdą krzywdą odnajdujemy czyjąś twarz, doświadczenia, przeżycia i odrębną sytuację życiową, dlatego bardzo ważne jest to, aby każdą sprawę dotyczącą przemocy interpretować indywidualnie i z pozycji pokrzywdzonego.
W sytuacji, kiedy jesteśmy świadkiem lub ofiarą przemocy, warto wiedzieć, gdzie możemy się zwrócić o pomoc dla siebie lub dla naszych bliskich. Ofiarom przestępstw w UE przysługują określone prawa, z których mogą korzystać w każdym unijnym kraju. Prawa te zapewniają ofiarom przestępstw dostęp do informacji, wsparcia, ochrony oraz indywidualnego traktowania.
W styczniu br. Komisja Europejska rozpoczęła kampanię informacyjno – edukacyjną „Będę mieć oczy szeroko otwarte”, której celem jest stworzenie środowiska, w którym ofiary przestępstw poczują, że są bezpieczne, chronione i wspierane. Celem tej kampanii jest zapewnienie pokrzywdzonym rozumienia ich praw, aby mieli odwagę z nich korzystać i dążyć do sprawiedliwości. Celem kampanii jest również zagwarantowanie ofiarom traktowania w sposób godny, wrażliwy, indywidualny, profesjonalny i niedyskryminacyjny, tak aby ich głosy były słyszane oraz aby wiedziały, gdzie mogą uzyskać wsparcie.
Oto pięć podstawowych praw przysługujących każdemu obywatelowi UE, który doświadczył przemocy:
- Prawo do zrozumienia i bycia zrozumianym. Komunikacja z ofiarami przestępstw (pisemna lub ustna) musi być prosta i łatwa do zrozumienia.
- Prawo do informacji. Ofiary przestępstw mają prawo do uzyskania informacji w różnych sprawach, np. o dostępnych usługach wsparcia, odszkodowaniach, sprawiedliwości naprawczej i ochronie. Ofiary muszą zostać poinformowane o sposobie zgłaszania przestępstw i uzyskania dostępu do porad prawnych.
- Prawo do usług wsparcia. Wszystkie ofiary przestępstw mają prawo do korzystania ze świadczonych bezpłatnie usług wsparcia – realizowanych poufnie w interesie ofiary przed wszczęciem postępowania karnego, w trakcie jego trwania i przez odpowiedni czas po jego zakończeniu. Prawa proceduralne: Ofiary mają szereg praw, takich jak prawo do wysłuchania, prawo do uzyskania pomocy prawnej oraz prawo do podjęcia decyzji o odszkodowaniu od sprawcy.
- Prawo do ochrony i indywidualnego traktowania. Ofiary przestępstw i członkowie ich rodzin mają prawo do ochrony przed wtórną i powtórną wiktymizacją, zastraszaniem, odwetem. Indywidualne traktowanie ma na celu ustalenie czy ofiary przestępstw mają szczególne potrzeby w zakresie ochrony oraz czy i w jakim stopniu skorzystałyby ze środków specjalnych w toku postępowania karnego. Godność ofiar przestępstw podczas zeznawania podlega ochronie.
- Prawa członków rodziny ofiar przestępstw. Wiele praw, które przysługują ofiarom przestępstw, przysługuje również członkom ich rodzin, np. dostęp do usług wsparcia, prawo do ochrony i prawo do prywatności.
Co zrobić, gdy jest się ofiarą przemocy lub jej świadkiem?
- Wezwij policję
- Zaalarmuj osoby w pobliżu
- Jeśli jest to bezpieczne, spróbuj interweniować
- Nawet jeśli od razu nie poinformujesz policji o popełnieniu przestępstwa, możesz to zrobić później i zgłosić się jako świadek
- Poinformuj ofiary, że je wspierasz, pozwól im mówić o tym, czego doświadczyli i skieruj je w miejsce, gdzie otrzymają dodatkowe wsparcie.
Jak rozmawiać z ofiarą przestępstwa:
- Słuchaj uważnie i daj jej do zrozumienia, że jej wierzysz
- Okazuj empatię i cierpliwość, szanuj uczucia i wybory ofiary
- Powiedz jej, że przykro Ci słyszeć o zdarzeniu i że chcesz pomóc
- Nie umniejszaj tego, czego ofiara doświadczyła, nie mów jej, żeby puściła zdarzenie w niepamięć lub zachowała milczenie i nie sugeruj, że to mogła być jej wina.
O kampanii:
Kampania „Będę mieć oczy szeroko otwarte” jest częścią pierwszej w historii, Unijnej Strategii na rzecz praw ofiar przestępstw, której celem jest zadbanie o to, aby wszystkie ofiary wszelkich przestępstw mogły w pełni korzystać ze swoich praw.
O strategii UE na rzecz praw ofiar:
Głównym celem strategii UE w zakresie praw ofiar (2020 – 2025) jest zapewnienie, aby wszystkie ofiary wszelkich przestępstw, niezależnie od tego, gdzie w UE i w jakich okolicznościach doszło do przestępstwa, mogły w pełni polegać na swoich prawach. W tym celu nakreślono w niej działania dla Komisji Europejskiej, państw członkowskich i społeczności cywilnej.
Wszystkie informacje o przestępstwach, prawach ofiar i organizacjach pomocowych w Polsce dostępne są na stronie https://victims-rights.campaign.europa.eu/pl/country/poland
Źródło: Newseria. Zdjęcie ilustracyjne – fot. Shutterstock.
