Prestiżowa Nagroda Nansena, przyznawana przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, po raz pierwszy trafia do Polski. Wyróżnienie otrzymało małżeństwo Leny i Władysława Grochowskich oraz prowadzona przez nich Fundacja Leny Grochowskiej za swój wysiłek w udzielanie schronienia i wspieranie uchodźców w Polsce oraz starania, aby zapewnić im zatrudnienie i bezpieczną przystań wtedy, gdy tego najbardziej potrzebują.
Co roku UNHCR przyznaje Nagrodę Nansena osobom, grupom i organizacjom, które wykraczają poza swoje sfery działań w zakresie ochrony uchodźców, wysiedleńców i bezpaństwowców. Czasami jest przyznawana znanym osobistościom, ale przede wszystkim uznaje wysiłki zwykłych ludzi, którzy w trudnych chwilach stają w obronie praw najsłabszych. 28 listopada ogłoszono tegorocznych laureatów.
Po raz pierwszy od ustanowienia nagrody w 1954 r. tegorocznym regionalnym zwycięzcą dla Europy została Polska. Fundacja Leny Grochowskiej, prowadzona przez polskiego filantropa i biznesmena Władysława Grochowskiego i jego żonę Lenę Grochowską, została nagrodzona za swoje działania na rzecz uchodźców z Ukrainy, prowadzone od eskalacji wojny 24 lutego 2022 roku.
Nagrodę Nansena odbieram jako podziękowanie dla tego, co robi nasza fundacja i inne organizacje pozarządowe w Polsce – – Przyjmujemy tysiące uchodźców, oferujemy im dach nad głową, pomagamy w znalezieniu pracy, edukacji, rozwoju zainteresowań, udzielamy pomocy medycznej i wspieramy ich adaptację w Polsce. To także wskazówka na przyszłość, jak takie działania są potrzebne, bo problemu uchodźczego nie rozwiąże się przez stawianie murów na granicy.
– mówi Lena Grochowska, prezes fundacji.
Fundacja Leny Grochowskiej włączyła się w działania pomocowe od pierwszych dni eskalacji wojny. Początkowo schronienie było udzielane w 17 hotelach sieci Arche na terenie całego kraju, jednak szybko okazało się, że interwencyjne wsparcie nie będzie wystarczające. Już na początku marca fundacja otworzyła pierwszy Dom Uchodźcy, z myślą o zapewnieniu długoterminowego pobytu dla jak największej liczby potrzebujących. Dzisiaj w ramach Fundacji Leny Grochowskiej funkcjonuje 5 Domów: w Siedlcach, Ożarowie Mazowieckim, Konstancinie-Jeziornie, Lublinie oraz Łodzi.
Domy Uchodźcy powstały m.in. w dawnych biurowcach i akademikach, które fundacja specjalnie zaadaptowała na potrzeby przyszłych mieszkańców. W budynkach zorganizowano blisko 1300 miejsc noclegowych, w których pomoc znalazły osoby uciekające przed wojną, głównie kobiety, dzieci i osoby z niepełnosprawnościami. W ten sposób fundacja zapewniła dotychczas 584 579 noclegów dla 14 463 osób.
Komentując wyróżnienie, Władysław Grochowski zauważa, że to więcej niż tylko nagroda dla prowadzonej przez niego fundacji:
Nagroda Nansena, przyznana przez Wysokiego Komisarza ONZ ds. uchodźców Fundacji Leny Grochowskiej, to przede wszystkim nagroda przyznana Polkom i Polakom za zaangażowanie w pomoc uchodźcom z Ukrainy po wybuchu wojny 24 lutego 2022 roku. Jestem dumny, że w tych trudnych momentach historii potrafiliśmy zachować się przyzwoicie jako naród, przyjmując miliony ukraińskich kobiet i ich dzieci, osób starszych i z niepełnosprawnościami do naszych domów.
Nagroda została nazwana na cześć Fridtjofa Nansena, norweskiego naukowca, polarnika, dyplomaty i pierwszego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów ds. Uchodźców oraz laureata Pokojowej Nagrody Nobla w 1922 roku. Nagroda Nansena jest przyznawana dorocznie osobom lub organizacjom w uznaniu ich pełnych oddania i nadzwyczajnych zasług na rzecz uchodźców i jest najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną przez UNHCR. Nominować osobę lub organizację do Nagrody Nansena może każdy, ale zwycięzcę wybiera specjalny komitet.
Dotychczas otrzymało ją 60 osób, grup i organizacji, a pierwszą laureatką była Eleanor Roosevelt. Wśród dotychczasowych laureatów byli również Edward Kennedy, Angela Merkel, Luciano Pavarotti, Azizbek Ashurov czy siostra Angélique Namaika. Przyznawane są jednemu zwycięzcy regionalnemu na kontynent i jednemu zwycięzcy globalnemu. Oznacza to, że praca Fundacji Leny Grochowskiej została wybrana spośród wielu innych europejskich kandydatów, którzy wykazali się ogromnym zaangażowaniem w pomoc uchodźcom po masowej inwazji na Ukrainę. Jak mówi Kevin J. Allen, przedstawiciel UNHCR w Polsce: „Wzorowa praca Państwa Grochowskich pokazuje nie tylko głębokie zaangażowanie w wartości humanitarne, które mają ogromny wpływ na życie uchodźców i Polaków w potrzebie. Pokazuje również kluczową rolę, jaką sektor prywatny może i musi odgrywać w reagowaniu na kryzysy uchodźcze na wielu poziomach, inspirując społeczność biznesową i wiele innych podmiotów do podejmowania zdecydowanych działań.
Uroczyste wręczenie nagrody odbędzie się podczas ceremonii 13 grudnia 2023 r. w Genewie.
Fundacja Leny Grochowskiej powstała w 2014 roku w ramach Grupy Arche. Jej działalność skoncentrowana była początkowo na organizowaniu powrotów repatriantów do Polski i otaczaniu ich wsparciem adaptacyjnym. Z biegiem lat fundacja rozszerzała swoją działalność o wsparcie osób z niepełnosprawnością, głównie intelektualną. W tym celu stworzony został Warsztat Rękodzieła Artystycznego, gdzie pracownicy rozwijają swoją aktywność zawodową i społeczną. Obecnie pod marką „toMy” ponad 70 osób z niepełnosprawnością intelektualną, zespołem Downa, Aspergera, w spektrum autyzmu tworzy niepowtarzalną ceramikę, dekoracje wnętrz, obrazy, autorskie torby i lnianą odzież. Oddziały Fundacji funkcjonują w czterech miejscowościach: w Siedlcach, Łochowie, Warszawie oraz w Gdańsku. Powstały tam pracownie ceramiczno-artystyczne, rzeźbiarskie i piekarnie, w których osoby z niepełnosprawnościami doskonalą swoje umiejętności oraz zdobywają kompetencje społeczne. W Warszawie, Siedlcach i Gdańsku pod marką toMy fundacja prowadzi także sieć kawiarni społecznych, gdzie osoby z niepełnosprawnościami i wadami wrodzonymi realizują się zawodowo.
Fundacja jest przedsiębiorstwem społecznym i wszystkie zyski ze swojej działalności inwestuje w projekty na rzecz osób wymagających wsparcia. W ten sposób może rozwijać kolejne programy aktywizacyjne i integracyjne. Już niebawem w Wólce Konopnej koło Siedlec otwarta zostanie Eko Farma. To innowacyjne miejsce, które łączy mieszkania chronione dla osób z niepełnosprawnością i zatrudnienie w powstającym gospodarstwie społecznym. Tam, przy pomocy współmieszkańców i terapeutów, utrwalane i rozwijane będą umiejętności niezbędne do zaspokajania codziennych potrzeb, załatwiania spraw urzędowych czy też budowania i utrzymywania więzi społecznych i rodzinnych.
OdBudowa to najnowszy projekt Fundacji Leny Grochowskiej, będący kompleksowym programem aktywizacji zawodowej i społecznej osób znajdujących się w kryzysie bezdomności. W trakcie pilotażu 10 osób w kryzysie bezdomności otrzyma całościowe wsparcie w 8 mieszkaniach wspieranych. Aktualnie Fundacja przygotowuje się do adaptacji kolejnych nieruchomości, przeznaczonych na mieszkania wspierane i treningowe dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Od eskalacji wojny w Ukrainie działa na rzecz uchodźców z terenów ogarniętych wojną. Prowadzi sieć pięciu Domów Uchodźcy, w których każdego dnia bezpłatną pomoc i schronienie uzyskuje przeszło tysiąc osób.
Źródło informacji i zdjęcia: Fundacja Leny Grochowskiej
